Derviş İhsan Efendi oğlum, ma’lûm, daha evvelki mektûbla beraber bu mektûb senin bir mektûbuna cevâben satıra geldi. Galiba senin mektûbun da bereketlendi. Orada sorduğun suâle bu ikinci mektûbda cevap vereyim inşâallah. Gerçi zât-ı âliniz nezaketen soru olarak tevcih etmemişsiniz. Amma mevzu’ anlaşıldı. Şimdi güzel evlâdım, üçler, yediler, kırklar, kutup, gavs gibi tâbirler ta’rifle pek anlaşılmaz. Amma bir miktar bahsedelim. Yeryüzünde bir­çok devlet, birçok idare şekli vardır. Köylerin, kasabaların bile bir muhtar heyeti, nizamı, intizamı deruhte eden teşkilatı vardır. İnsanlar farkında olmadan Cenâb-ı Hakk’ın âdetullahmı taklid ederler. Tabiî ki bir kısım insanlar asr-ı saadet başta olmak üzre bilerek bu nizamı tatbik ederler. Allah Teâlâ’nm yeryüzünde âdil hükümdarları olduğu gibi ve yine Cenâb-ı Hakk’ın emrine itaat eden mü’minlerin yeryüzünde belli hizmetlere memur olmaları gibi bir de mânâ âleminde Cenâb-ı Hakk’ın husûsî emirlerine hizmet etmekle mükellef olan bir hükümet-i Rabbanî vardır. Bunlara ‘kırklar’ denir. Bu kırkların en başındaki zâta ‘gavs’, gavsın yardımcılarına ‘kutb-u irşad, kutb-u medar’ tesmiye kılınır. Gavs ve kutuplara ‘üçler’ denilir. Bu iki kutbun iki yardımcısı vardır. Bu zümreye de ‘yediler’ denir. Mertebelerine göre kırka tamam olur. Bu kırklar meclisinden birisi âlem-i cemâle göçse yerine muhakkak bir başkası ta’yin olur. Bazen âlem-i cemâle göçmeden de yer değişiklikleri olabilir, derler. Bu kırkların aynı kolluk kuvvetleri gibi orduları, mensubları ve hüddamı vardır. Mesela Hızır (as) dâimâ kırkların emrinde bir neferdir. Bazıları demişler ki, enbiyâya Cebrail nasıl hizmet ediyorsa kırklara da Hızır hizmet eder. Abd-ı âlem, nükebâ, nücebâ, meczûbân gibi zâtlar hep bu hükümetle bir şekilde alaka­lıdırlar. Bazen gavs makamında olan kişi iki kutbiyyet vazifesini kendisinde cem eder. Yani üçler makamını tek başına temsil eder. Nâdiren gelen bu zâtlara gavs-ı âzâm denir. Velâyet makamının nihayeti vardır. Velâyetin nihayetine çıkmış zâtlara(hâtemü’l-velâyet) hâtemü’l-evliyâ, derler. Hâtemü’l-evliyâ, velî kulların sonuncusu demek değildir. Bazı ahmaklar bu sözü kendi evhamlarıyla yanlış anlarlar, daha doğrusu anlayamazlar. Hâtemü’l-evliyâ, bir kişinin kendi kabiliyeti nisbetinde ona takdir kılınan nasîb miktarının en sonuna kadar yükselmesi demektir. Dolayısıyla her velâyet maka­mının sonuna gelen zât diğer velâyet makamının sonuna gelen zâtların aynı gibi değildir. Sen altmış okkasın, yüz yirmi okka kaldı­rıyorsun. Bir diğeri yüz on okka, iki yüz kırk okka kaldırıyor. İkisi de kendi sıkletlerince ve kabiliyetlerince en üst seviyede olabilirler. Fakat aynı diyebilir misin? Allah bir yarattığını bir daha yaratmaz evlâdım. Her insan tektir. Ol sebebden her insanda ehâd sırrı vardır. Beşer nev’î içerisinde tekliğin en güzel tezahür ettiği zât; el ehâdü, habîbü’l-ehâd Muhammed Mustafa(sav) dır. Allah onun gibi tek bir tane yaratmamıştır. Mevzu’muza devam edelim. Gerçi mevzu’ hep muhabbet-i Muhammed’dir ya neyse. Hâtemü’l-velâyet bahsi herhalde bu misalle açıldı. Bir kişinin Allah Teâlâ’nın hükümetine dâhil olabilmesi kendi istemesiyle değildir. Cenâb-ı Hakk seçer. Fakat şu kadarı var ki, Resûlullah’a ziyâdesiyle kurbiyyeti olmayan, Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer, Hazret-i Osman, Hazret-i Ali, Hazret-i Hasan, Hazret-i Hüseyin hatta Hazret-i Hamza, Hazret-i Abbas hazerâtınm tasdikini almayan bir kişi uzaktan dahî bu sırrı müşahede edemez. Bir de evliyâullah zümresinin sertâc ettiği(baş tâcı eylediği) ve âhirete intikal etseler dahî hâlâ bu hükümette nazı geçen, tasdiki aranan zâtlar vardır. Bunlar gavs-ı âzâm olarak şöhret bulmuş ve en başta aktab-ı erbaa diye zikredilen Hz. Pîr Abdulkâdîr-i Geylanî, Hz. Pîr Ahmed er Rifaî, Hz. Pîr Ahmed el Bedevî, Hz. Pîr İbrahim-i Düssûkî, Hz. Pîr Sadettîn-i Cibavî, Hz. Pîr Şâh Bahâüddîn-i Nakşibendî, Hz. Pîr Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi zevât-ı kirâmın tasarrufları devam etmektedir. Hatta şu anda mürşidinin şehrinde bulunduğu, yani Ali Alaeddîn-i Köstendilî Hazretleri’nin müridi olan büyük Pîr, Muhammed Nureddin-i Cerrahî Hazretleri de gavs-ı âzâmlardandır. Âlem-i mânâda hem Hazret-i Pîr ile hem de mürşidi olan Ali Alaeddîn Efendimizle görüşmek ve huzurlarına mülâki olmakla fakîr dilşâd oldum. Güzel evlâdım, hâlâ onların sermayesinden ve bıraktıklarından nasîbdâr olmaktayız. Şimdi sana lâzım olan kısmıyla kırklar; Cenâb-ı Hakk’m husûsî bir meclisidir. Fakat şunu da unutma; bu arzettiğim kırklar en yüksek makamdaki kırklardır. Her beldenin, her yolun, her cemiyetin kendine mahsus üçleri, yedileri ve kırkları vardır. Yani duyarsın; “Efendim, falanca zât kırklardanmış.” diye. Biz de duyuyoruz bunları, ‘eyvallah’ deyip geçiyoruz. Doğru dahî olabilir. Amma hangi kırklardan? Bu bah­settiğim kırklar, kırkların kırklarıdır. İnsan bir kırka girer ama o yüksek velâyet makamına erişir mi, işte orası biraz şüpheli. Nasıl ki devletçikler vardır. Bir de hepsine hâkim olan büyük devletler vardır. Tarihimize bakarsan öyle sultanlar gelmiştir ki padişahın huzuruna dahî çıkamamışlardır. Filanca memleketin kralıdır, fakat İstanbul’a geldiğinde değil padişahla, sadrazamla bile görüşemez. En fazla vezir tarafından kabul görür. Bu hal de buna benzer.

İhsan Efendi oğlum, gayb erenleri, ricâlullah, kırklar, Hızır (as) ‘a vâris olanlar ve bu nev’î zâtlar hakkında fazlaca ma’lûmât seyr u sülûktaki bir derviş için lâzım değildir. Hani derler ya, zenginin malı züğürdün çenesini yorar. Zamanı gelince görür ve idrakin nisbetinde anlarsın. Faydasız ilimden Cenâb-ı Hakk’a sığınırız. Şimdi herkesin ağzında üçler, yediler, kırklar dedikodusu var. Bu mes’eleler eskiden konuşulmazdı. Ama şimdi hem Rûm’da hem Rumeli’nde tekke ve zâviyelerde hatta namazsız, abdestsiz insanların ağzında bir lakırdıdır gidiyor. Bu neye işaret biliyor musun? Artık kullukta iyice züğürt hale geldik, ona işaret. Bak adı üstünde: Derviş. Derviş, maksûdu Allah, matlûbu da Allah’ın rızası olan zâta denir. İster kırklara koysunlar isterse kırpıp kenara koysunlar. Cenâb-ı Hakk’a son nefesimize kadar muhabbetle ibadet taat etmeye, mahlûkatına da muhabbetle hizmet etmeye memuruz. Vesselâm. Erenlerin kapı­sında olmak nimeti bir adama yetmiyorsa o adam kırklara padişah olduğunu öğrense yine yetmez. Zaten bu nimetin zevkini almadan böyle bir nimete ermesi düşünülemez. Bu nev’î insanlara fakîrin tavsiyesi, rüyada görse i’tibar etmesin. Benim şeyhim derdi ki: “Bir adam ne halt olduğunu anlamak istiyorsa def-i hâcetinden sonra necâsetini koklasın. Oradan kendisinin ne halt olduğunu anlar.”

Güzel evlâdım, biz burada nur üzerine nur olmuş, her hücre­si nura gark olmuş evliyâullah hazerâtından bahsediyoruz. Kişi birazcık hizmet, birazcık muhabbet bulmakla kendisini Hazret-i Cüneyd zannetmemeli. Böyle olursa ne olur? Daha ne olacak, yol­dan alıkonur. Yolundan sapmaktan daha büyük çarpılma olur mu? Cenâb-ı Hakk bizleri istikamet üzre dâim ve kâim eylesin. Feyz aldığı yerden dûr olmaktan muhafaza eylesin. Çok hoşuma giden bir latîfe var. Onu zikredeyim de biraz efkârımız dağılsın. Adamın biri işrak vakti camide namazını kılmış, yani üzerine güneş ibadet taat ve zikirle doğmuş, câmiden çıkıyormuş. Avluda karşısına nur çehreli bir pîr gelmiş. Selâmlaşmışlar. Gelen zât bizim adama “Efendi, bir isteğin var mı, hâcetin var mı?” diye suâl etmiş. Adamcağız tin “Estağfirullah teşekkür ederim, hiçbir hacetimiz yok, sizin bir arzu isteğiniz varsa yapmaya gayret edeyim.” demiş. Gelen pîr adama “Ya hû ben senin için buraya geldim, hizmet edeyim diye. Ben Hızır’ını demiş.” Lâkin bizim adamdan yine ses yok. “Teşekkür ederim, efendim. Siz başka ihtiyaç sahiplerine bakınız, benim herhangi bir hâcetim yok.” demiş. Hızır olduğu anlaşılan zât adama çıkışmış: “Ya hû sen ne biçim adamsın! Herkes beni bulmak için adaklar adar, dualar eder. Biz senin yanma geldik, hiç i’tibar etmezsin.” O zaman, bizim o sakin adamcağız birden celallenmiş. “Bana bak mübarek!” demiş. “Ben bundan yirmi beş sene evvel inim inim inliyordum. O kapı, bu kapı dolaşıyordum. ‘Yâ Rabbî, Hızır mı gönderirsin, hâzır mı gönderirsin, Senin hidayetine beni eriştir.’ diye dua ediyor, yalvarıyordum. O zaman gelmedin. Eh elhamdülillah biz şimdi bir pîr kapısı bulduk. Oradan da nasîbleniyor ve elhamdülillah aşkullahı ve muhabbet-i Resûlullah’ı meşk ediyoruz. Şimdi gelip de benim bu sakin halimi bozma, başka müşkili olanlara git, beni de meşgul etme. Zîrâ râbıtama mâni oluyorsun.” demiş. Selâm vererek oradan uzaklaşmış. Bendeniz bu latifeye pek gülerim. Amma sen sen ol, Hızır sana uğrarsa böyle yapma. Merak etme, o dahî pîr eşiğinde bulduğun devlettir. Yol tevhîd yoludur, şaşı olma.

Kıymetli İhsan Efendi oğlum, Cenâb-ı Hakk bizleri Fatihâ’nın sırrına mazhar eylesin. Hızır(as) gibi dâimâ hizmette bulunanların sırrıyla taltîf eylesin. Latîf sırrıyla kesâfetimizi letâfete inkılab eyle­sin. Evliyâullahın hilm-i ruhaniyetini üzerimize sayebân eylesin. Bu nev’î halleri inkâr eden münkirlerin şerrinden, devrânımıza dahleden âsilerin fitnesinden, muhabbetimizi anlamayan hasetçilerin şerrinden, zikrettiğimizi görünce gözleriyle bizi yemeğe kalkışanların nazarlarından, velhasılı nefsimizin ve ahlâk-ı rezilenin şerrinden cümlemizi Cenâb-ı Hakk masûn u mahfûz eylesin. Unutmadan hemen arzedeyim ki; bu mektûbda arzettiğim ma’lûmâtı kimselere demeyesin. Biz senelerdir sohbet-i şeyhte bulunduk, şeyhimiz sohbetinde bu ma’lûmâtı üç kere konuşmamıştır. Zîrâ lâzım değildir. Lâzım olunca tâlimi de zaten sözle yapılmaz. Kavlî değil, halîdir. Vesselâm.